Բնագիտություն

Մասնակիցներ`6-րդ  դասարանի սովորողներ

Ժամանակահատվածը` մայիսի 12-23

Նպատակը` երրորդ ուսումնական շրջանի ամփոփում (փետրվարից մայիս)

Ընթացքը`

1.Տեղադրիր քո ուսումնական բլոգի բնագիտության բաժնի հղումը։

2.Երրորդ ուսումնական շրջանում մեր քննարկած ուսումնական նյութերից, որն էր ավելի հետաքրքիր, որն էր ավելի դժվար, որը`հեշտ։ Ի՞նչ թեմաներ կուզենայիր լիներ, որ չկա։ Տեղադրիր այն ուսումնական նյութերի հղումները, որոնց առաջադրանքները կատարել ես։

3.Առանձնացրու այն նախագծերը, որին մասնակցել ես: Ո՞րն էր ավելի հաջողված քեզ համար, ինչու՞։

4. Ստացած գիտելիքներդ կկարողանա՞ս օգտագործել քո առօրյայում, կենցաղում, շրջապատում, այգում։ Բեր օրինակներ։

5. Քանի բնագիտական ֆլեշմոբի ես մասնակցել։

Մասնակցել եմ բոլոր բնագիտական ֆլեշմոբներին։

6. Ներկայացրու հետաքրքիր բնագիտական փորձ, կարող ես նկարահանել, տեղադրել բլոգում։

7. 1-10 նիշով գնահատիր քո երրորդ ուսումնական շրջանը։

9

Ժամանակակից հայերենում գոյականն ունի երկու առում՝ որոշյալ ու անորոշ։

Որոշյալ առումով դրված գոյականները ցույց են տալիս խոսողին ու խոսակցին հայտնի առարկաներ։ Անորոշ առումով դրվում են այն գոյականները, որոնց անվանած առարկաները հայտնի չեն խոսողին։ Որոշյալի կարգը ժամանակակից հայերենում արտահայտվում է Ն կամ Ը հոդերի միջոցով, որոնց հակադրվում են 0 կամ մի ձևերը, որոնք արտահայտում են անորոշի կարգը։

Ժամանակակից հայերենում Ն կամ Ը որոշիչ հոդ են ստանում միայն ուղղական ու տրական հոլովաձևերը, ընդ որում` Ն հոդ ստանում են ձայնավորով վերջացող բառերը, Ը հոդ՝ բաղաձայնով վերջացողները։ Կապակցված խոսքում բաղաձայնով վերջացող բառերի Ը  որոշիչ հոդը կարող է փոխարինվել Ն հոդով, եթե բառին հաջորդում է ձայնավորով սկսվող բառ։

1. Ուշադրությո´ւն դարձրու ընդգծված գոյականների ձևերին և իմաստներին, գտի´ր տարբերությունները:

Ա. Դերձակը հագուստ էր կարում: Բ. Դերձակը հագուստն էր կարում:

Ա. Փողոցում գիրք  էր վաճառվում: Բ.  Փողոցում գիրքը  վաճառվում էր:

Ա.Ծովային մի թռչուն երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:

Բ.  Ծովային  թռչունը երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:

Ա. Անտառում մի որսորդի հանդիպեց: Բ. Անտառում որսորդին հանդիպեց:

Ա. Այստեղ հավանաբար արջ է պառկած եղել: Բ. Հավանաբար արջն այստեղ է պառկած եղել:

Ա. Դերձակը հագուստ էր կարում:

Բ. Դերձակը հագուստն էր կարում:

• Ա-ում՝ “հագուստ” (անորոշ) → ընդհանուր իմաստով, կարում էր հագուստ (ոչ մի կոնկրետ հագուստ):
• Բ-ում՝ “հագուստն” (որոշյալ) → կարում էր կոնկրետ (նախկինում նշված) հագուստը:

Ա. Փողոցում գիրք էր վաճառվում:

Բ. Փողոցում գիրքը վաճառվում էր:

• Ա-ում՝ “գիրք” (անորոշ) → ընդհանուր իմաստով, վաճառվում էր գիրք (ոչ մի կոնկրետ գիրք):
• Բ-ում՝ “գիրքը” (որոշյալ) → վաճառվում էր կոնկրետ (նախկինում հիշատակված) գիրքը:

Ա. Ծովային մի թռչուն երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:

Բ. Ծովային թռչունը երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:

• Ա-ում՝ “մի թռչուն” (անորոշ) → խոսքը անհայտ/առաջին անգամ ներկայացվող թռչունի մասին է:
• Բ-ում՝ “թռչունը” (որոշյալ) → խոսքը արդեն հայտնի կամ նախկինում նշված թռչունի մասին է:

Ա. Անտառում մի որսորդի հանդիպեց:

Բ. Անտառում որսորդին հանդիպեց:

• Ա-ում՝ “մի որսորդի” (անորոշ) → հանդիպել է անհայտ/որևէ որսորդի:
• Բ-ում՝ “որսորդին” (որոշյալ) → հանդիպել է կոնկրետ (նախապես հայտնի) որսորդի:

Ա. Այստեղ հավանաբար արջ է պառկած եղել:

Բ. Հավանաբար արջն այստեղ է պառկած եղել:

• Ա-ում՝ “արջ” (անորոշ) → ընդհանուր իմաստով, պառկած է եղել որևէ արջ:
• Բ-ում՝ “արջն” (որոշյալ) → պառկած է եղել կոնկրետ (նախկինում նշված) արջը:

2.Ուշադրությո՛ւն դարձրու ընդգծված գոյականներին և հա՛րց տուր դրանց։

Ա. Անտառի  թավուտում ծուղակ է դրված: Բ. Ծուղակն անտառի  թավուտում է դրված:

Ա. Վագրի համար փորված  փոսի մեջ փիղ է ընկել: Բ. Փիղն  ընկել է վագրի համար փորված  փոսի մեջ:

Ա. Ինչ-որ որսագողեր ծառերի մեջ ցանց են կապել՝ զեբրեր որսալու համար: Բ.Որսագողերը ծառերի մեջ ցանց են կապել՝ զեբրերին որսալու համար:

Ա. Նա ուսապարկից մի տուփ  հանեց: Բ. Նա ուսապարկից հանեց տուփը:

Ա. Անտառի թավուտում ծուղակ է դրված:

• Հարց՝ Ի՞նչ է դրված անտառի թավուտում:

Բ. Ծուղակն անտառի թավուտում է դրված:

• Հարց՝ Ո՞ւր է դրված ծուղակը:

Ա. Վագրի համար փորված փոսի մեջ փիղ է ընկել:

• Հարց՝ Ո՞վ է ընկել փոսի մեջ:

Բ. Փիղն ընկել է վագրի համար փորված փոսի մեջ:

• Հարց՝ Ո՞ւր է ընկել փիղը:

Ա. Ինչ-որ որսագողեր ծառերի մեջ ցանց են կապել՝ զեբրեր որսալու համար:

• Հարց՝ Ո՞ւմ համար են ցանց կապել:

Բ. Որսագողերը ծառերի մեջ ցանց են կապել՝ զեբրերին որսալու համար:

• Հարց՝ Ո՞ւմ են ուզում որսալ:

Ա. Նա ուսապարկից մի տուփ հանեց:

• Հարց՝ Ի՞նչ հանեց ուսապարկից:

Բ. Նա ուսապարկից հանեց տուփը:

• Հարց՝ Ի՞նչը հանեց ուսապարկից:

3. Տրված արտահայտություններից յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր` դրանք գործածելով.

ա) Ձեռքով անել.

• Ուղիղ՝ Նա ձեռքով անեց (ձեռքով սեղմեց) կոճակը:
• Դարձվածք՝ Այս աշխատանքը նա ձեռքով արեց (ինքնուրույն կատարեց):

բ) Աչքը մտնել.

• Ուղիղ՝ Փոշին աչքը մտավ (ֆիզիկապես):
• Դարձվածք՝ Նրա արած սխալը աչքս մտավ (նկատեցի):

գ) Ձեռք մեկնել.

• Ուղիղ՝ Նա ձեռք մեկնեց (ֆիզիկապես) ընկերոջը:
• Դարձվածք՝ Նա ձեռք մեկնեց (օգնեց) դժվարության մեջ գտնվողին:

դ) Տակ մտնել.

• Ուղիղ՝ Ջուրը տակ մտավ (թափանցեց) նավի:
• Դարձվածք՝ Նա միշտ ուրիշի տակ է մտնում (ենթարկվում է):

4․ Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ դպրոց բառով՝ ուշադրություն դարձնելով վերջավորություններին:

• Ամեն առավոտ դպրոց եմ գնում:
• Մի մեքենա մոտեցավ մեր դպրոցին:
• Այսօր Արան վերջինը դուրս եկավ դպրոցից:
• Մեր դպրոցը բոլորս էլ հիանում ենք:
• Ես ու քույրս սովորում ենք դպրոցում:

5․ Նախադասությունների մեջ ընդգծված արտահայտությունները փոխարինի´ր հոմանիշ բաոերով:

Այս աղջիկը մատի վրա խաղացնում է բոլորիս:
Հանկարծ սիրտը դող ընկավ. բա որ գազանը նորից գա, ինքն  ի՞նչ է անելու:
Ա՜յ քեզ պատմություն, լսողների մազերը բիզ-բիզ էին կանգնել:
Մի մատ երեխա է, բայց ինչե՜ր գիտի:
Ձեռ ու ոտից ընկած մի մարդ բացեց դուռը:

• Մատի վրա խաղացնում է → հեշտությամբ կառավարում է / վերահսկում է:
• Սիրտը դող ընկավ → վախեցավ / սիրտը թրթռաց:
• Մազերը բիզ-բիզ էին կանգնել → սարսափեցին / ահաբեկվեցին:
• Մի մատ երեխա → փոքրիկ / անփորձ երեխա:
• Ձեռ ու ոտից ընկած → ուժասպառ / հյուծված:

Մեծությամբ 5-րդն է: Գրեթե ամբողջությամբ սառցապատ է: Այստեղ պետություններ չկան: Ամենացուրտ և քամոտ մայրցամաքն է: Հարավային բևեռը Անտարկտիդայում է, իսկ հյուսիսայինը՝ Արկտիկայում: Դրանք երկրագնդի հակադիր կողմերում են:

Անտարկտիդան մեր մոլորակի` մեծությամբ հինգերորդ մայրցամաքն է: Գտնվում է Երկրագնդի ծայր հարավում և ամբողջովին սառցապատ է: Ողողվում է Ատլանտյան օվկիանոսի, Հնդկական օվկիանոսի և Խաղաղ օվկիանոսի ջրերով, որոնք մշտապես ծածկված են լողացող սառցալեռներով (այսբերգներով): Անտարկտիդան և նրա շուրջը գտնվող օվկիանոսային հատվածները միասին, մինչև Հարավային բևեռային շրջանը, կոչվում են Անտարկտիկա (հունարեն «անտի»՝ հակառակ, և Արկտիկա բառերից):

Միևնույն ժամանակ սա միակ մայրցամաքն է, որը չունի ծայրակետեր, քանի որ միակ ծայրակետը կարող է լինել հյուսիսայինը և եթե սահմանված լիներ, ապա կգտնվեր Անտարկտիկական թերակղզու վրա, որը մայրցամաքի միակ խոշոր և հայտնի թերակղզին է: Այն ուղղված է դեպի Հարավային Ամերիկան, որը Անտարկտիդային միակ մոտ մայրցամաքն է:

Աշխարհի ֆիզիկական քարտեզը և Անտարկտիդայի աշխարհագրական դիրքը դրանում

Անտարկտիդան Հարավային Ամերիկայից բաժանվում է Դրեյկի փոթորկոտ նեղուցով, որն ամենալայնն է աշխարհում, սակայն քիչ կիրառական իր անբարենպաստ աշխարհագրական դիրքի պատճառով:

Մի քանի մետրանոց ալիքները սովորական են Դրեյկի նեղուցում։

Անտարկտիդայի ափերի մոտ կարելի է հանդիպել մի շարք ծովերի, որոնք հիմնականում անվանակոչվել են այստեղ հասած ծովագնացների անուններով և տարվա մեծ մասը սառցածածկ են: Այսպես, Անտարկտիկական թերակղզու երկու կողմերում են գտնվում Ուեդդելի (Ատլանտյան օվկիանոսի տարածք) և Բելինսհաուզենի (Խաղաղ օվկիանոսի տարածք) ծովերը: Վերջինիս արևմտյան հարևաններն են Ամունդսենի և Ռոսսի ծովերը, իսկ մայրցամաքի՝ Անտարկտիկական թերակղզուն հակադարձ հատվածում է Համագործակցության ծովը:

Անտարկտիդայի ափերի մոտ կղզիները նույնպես քիչ են, իսկ Անտարկտիկայի սահմաններում միակ խոշորը Կերգելեն կղզիախումբն է Հնդկական Օվկիանոսի տարածքում:

Անտարկտիդա մայրցամաքի ափագծի քիչ մասնատված լինելը առաջին հերթին պայմանավորված է դրա հիմքում ընկած Անտարկտիկական հնագույն պլատֆորմով, որը զբաղեցնում է մայրցամաքի տարածքի մեծ մասը: Միևնույն ժամանակ դա է պատճառը, որ Անտարկտիդայի մակերևույթը հիմնականում հարթավայրային է կամ կազմված ցածր լեռներից: Միայն Անտարկտիկական թերակղզու և դրան հարակից գոտու տարածքն է գտնվում Խաղաղօվկիանոսյան Հրե Օղակ կոչվող գեոսինկլինալի գոտում, ինչի պատճառով այստեղ տիրապետող են բարձր լեռները: Մասնավորապես Անտարկտիկական թերակղզու տարածքում է գտնվում ամենախոշոր լեռնաշղթան՝ Անտարկտիկական Անդերը, որոնք իրենց անունը ստացել են հարևան Հարավային Ամերիկայի Անդյան լեռներից, քանի որ դրանց շարունակությունն են Անտարկտիդայի տարածքում: Այդ նույն ուղղության վրա է գտնվում նաև մայրցամաքի ամենաբարձր կետը՝ Վինսոն գագաթը (5140 մ), որն իր բարձրությամբ շատ քիչ է զիջում Մասիս լեռանը (5165 մ): Անտարկտիկական թերակղզու հարևանությամբ է գտնվում նաև մայրցամաքի գործող հրաբուխը՝ Էրեբուսը:

Հարց

1․ Բնութագրե՛ք Անտարկտիդայի աշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները։

Տիգրան Երվանդունին (նաև հայտնի է որպես Տիգրան Երվանդյան) եղել է Հայոց թագավոր մ.թ.ա. մոտ 560–535 թվականներին՝ Երվանդունիների արքայատոհմից։ Նա հաջորդել է հորը՝ Երվանդ Ա Սակավակյացին, և համարվում է Երվանդունիների թագավորության ամենանշանավոր և ազդեցիկ թագավորներից մեկը։ Քաղաքականություն և արտաքին հարաբերություններ Տիգրան Երվանդունին վարել է ակտիվ քաղաքականություն՝ ուղղված Հայաստանն ազատագրել Մարաստանի գերիշխանությունից։ Այդ նպատակով նա դաշնակցել է Աքեմենյան Պարսկաստանի հիմնադիր Կյուրոս Մեծի հետ։ Պահպանված ավանդապատումներում նշվում է Տիգրանի և Կյուրոսի միջև անձնական բարեկամության մասին, ինչը վկայում է նրանց համագործակցության խորության մասին։ Տարածքային ընդլայնում Նրա գահակալման տարիներին Երվանդունիների թագավորության տարածքը հասել է իր առավելագույնին՝ շուրջ 400,000 քառ. կմ, ընդգրկելով Հայկական լեռնաշխարհի մեծ մասը։ Մշակութային և պատմական ժառանգություն Տիգրան Երվանդունու կերպարը հիշատակվում է նաև հունական պատմիչ Քսենոֆոնի «Կյուրոպեդիա» գրքում և Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմություն» աշխատությունում։ Այս աղբյուրներում Տիգրանը ներկայացվում է որպես առասպելական հերոս՝ մարմնավորելով ինչպես հայոց արքա Տիգրան Մեծին, այնպես էլ իրանական հերոս Ֆերիդունին։ Եզրակացություն Թեև Տիգրան Երվանդունու մասին պատմական տվյալները սահմանափակ են, նրա դերը Հայաստանի պատմության մեջ կարևոր է։ Նա ոչ միայն ամրապնդել է երկրի անկախությունը, այլև հիմք է դրել հետագա դարերում ձևավորված հայկական պետականության համար։

1.Հոլովի՛ր գիրք, շուն, գինի, կին բառերը։

Ուղղական ո՞վ, ի՞նչ գիրք շուն գինի կին
Սեռական ո՞ւմ, ինչի՞ գրքի շան գինու կնոջ
Տրական ո՞ւմ, ինչի՞ն գրքին շանը գինուն կնոջը
Բացառական ումի՞ց, ինչի՞ց գրքից շանից գինուց կնոջից
Գործիական ումո՞վ, ինչո՞վ գրքով շամբ գինով կնոջով
Ներգոյական ո՞ւմ մեջ, ինչո՞ւմ գրքում շան մեջ գինում կնոջ մեջ

2․Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Ջորդանո Բրունոն ամբողջ ութ տարի բանտում մնաց: Սուրբ հայրերը սպասում էին, որ նա կնկճվի: Նա խոստովանում էր, որ ինքը մեղք է գործել եկեղեցու դեմ, բայց պնդում էր, որ իր ուսմունքը ճշմարտային է ու ամբողջական: Մտածելու համար նրան իննսուն օր ժամանակ տվեցին, և օրը երկու անգամ՝ կեսօրին ու կեսգիշերին, աստվածաբաններ էին ուղարկում նրա խուցը: Բայց նա ոչինչ չէր խնդրում: Երբ կարդինալի պալատում կարդում էին դատավճիռը, նա ասաց. «Դուք ավելի մեծ երկյուղով եք հայտնում ինձ դատավճիռը, քան ես լսում եմ»:

3․ Տեքստում գտի՛ր տրված բառերի հոմանիշները, տրված բառերը գրի՛ր հոմանիշների փոխարեն:3

Ենթադրություն, ինչքան, հերիք, մի, տեսնել, ժամանակ, հաստատել, նայել, համընկել, թիվ, ամբողջական:

Բավական է՝ հայացք նետեք գլոբուսին, որ նկատեք, թե Հարավային Ամերիկայի արևելյան ծովափը որքա՜ն լավ է ներգծվում Աֆրիկայի արևմտյան ափին: Ֆրենսիս Բեկոնը դա նկատել է դեռևս 1620 թվականին: 1912 թվականին գերմանացի գիտնական Ալֆրեդ Վեգեները մեկ վարկած առաջ քաշեց, որ բոլոր մայրցամաքներն ինչ-որ ժամանակ ցամաքի մեկ միասնական զանգված են կազմել: Սակայն Վեգեների կենդանության օրոք այդ վարկածը ճանաչում չգտավ: Հիմա երկրաբանները հավաստում են, որ Հարավային Ամերիկայի և Աֆրիկայի արմատական ապարների միջև նմանություններ կան։

4. Գտի՛ր սխալ գրությամբ բառերը և ուղղի՛ր:

Ա.

• սրփազան → սրփազարդ
• համփերություն → համբերություն

Բ.

• երթվել → երթևեկել

5. Որտեղ անհրաժեշտ է, ը գրի՛ր:

• Անակնկալ
• անըմբռնելի
• օրըստօրե
• ակնթարթ
• անընդմեջ
• լուսնկա
• մթնկա
• համընդհանուր
• մերթընդմերթ
• անընթեռնելի
• անընդհատ
• անհյուրանկալ
• սրընթաց

6. Հոմանիշների հինգ զույգ առանձնացրո՛ւ:

1. Ընչազուրկ – աղքատ
2. Հերսոտ – դյուրաթեք
3. Արագընթաց – սրընթաց
4. Անկոտրում – անընկճելի
5. Դյուրաբեկ – ճկուն

Աշխարհագրական դիրքը

Հարավային Ամերիկայի աշխարհագրական դիրքի գլխավոր առանձնահատկություններից առաջինն այն է, որ մայրցամաքն ամբողջովին գտնվում է արևմտյան կիսագնդում՝շրջապատված Ատլանտյան օվկիանոսով արևելքում և հյուսիսում, իսկ արևմուտքում՝ Խաղաղ օվկիանոսով:

Հարավային Ամերիկան աշխարհի ֆիզիկական քարտեզում

Երկրորդ առանձնահատկությունը կայանում է նրանում, որ մայրցամաքի հյուսիսային հատվածով է անցնում հասարակածը, որի արդյունքում տարածքի մեծ մասը գտնվում է հարավային կիսագնդում: Հարավային Ամերիկան ունի բավական մեկուսացած դիրք, քանի որ հարևան մայրցամաքներից միակ բնակեցվածը և ամենախոշորը հյուսիսում գտնվող Հյուսիսային Ամերիկան է, իսկ հարավային հարևանը՝ Անտարկտիդան, հիմնականում սառցապատ է և այդ պատճառով՝ չբնակեցված: Մայրցամաքի աշխարհագրական դիրքն ավելի ճշգրիտ որոշելուն նպաստում է մայրցամաքի ծայրակետերի իմացությունը:

Հարավային Ամերիկայի ծայրակետերի և Հորն հրվանդանի աշխարհագրական դիրքը

Ինչպես երևում է քարտեզից, Հարավային Ամերիկայի հարավային ծայրակետ Ֆրոուերդից ոչ շատ հարավ՝ Հրո Երկիր կղզիների վրա է գտնվում նաև Ամերիկա աշխարհամասի հարավային ծայրակետը՝ Հորն հրվանդանը: 

Հորն հրվանդան: Այս ժայռերը Ամերիկայի հարավային վերջավորությունն են

Ամերիկայի ափագիծը

Հարավային Ամերիկայի ափերը հիմնականում քիչ են կտրտված, ինչի շնորհիվ քիչ են նաև խոշոր կղզիներն ու թերակղզիները:

Այսպես, թերակղզիներից քիչ թե շատ աչքի են ընկնում Վալդեսը, Գուախիրան և Պարագուանան, որոնք բոլորն էլ Ատլանտյան օվկիանոսի ավազանում են: Վալդես թերակղզին մայրցամաքի հարավ-արևելքում է և դրա վրա է գտնվում մայրցամաքի ամենացածր կետը՝ −40 մ: Հյուսիսում, միմյանց զուգահեռ Կարիբյան ծովի մեջ են մխրճվում Պարագուանա և Գուախիրա թերակղզիները: Վերջինիս վրա է մայրցամաքի հյուսիսային ծայրակետը՝ Գալինյաս հրվանդանը: 

Կղզիներից խոշոր են մայրցամաքի հարավում գտնվող Հրո Երկիր կղզիախումը, որն իր անունը ստացել է Ֆեռնան Մագելանի արշավախմբից, քանի որ կղզու վրա բնակվող հնդկացիական ցեղերը տաքանալու համար ամենուր կրակ էին վառում և ճանապարհորդներին թվացել է, թե կղզիները հրաբխային են:

Հրո Երկիր կղզիները մայրցամաքից բաժանվում են Մագելանի նեղուցով, իսկ Անտարկտիդայից՝ Դրեյկի նեղուցով:

Հրո Երկիր կղզիներում է գտնվում աշխարհի ամենահարավային քաղաքը՝ Ուշուայան

Մայրցամաքի հարավ արևելքում է գտնվում Արգենտինայի և Մեծ Բրիտանիայի միջև կռվախնձոր հանդիսացող Ֆոլկլենդյան կամ, ինչպես ասում են Արգենտինայում, Մալվինյան կղզիները, որոնք ներկայումս Մեծ Բրիտանիայի վերահսկողության ներքո են: Խաղաղ օվկիանոսի ավազանում են գտնվում Չիլիին պատկանող Չիլիական կղզեխումբը, որը մայրցամաքի հարավային ափամերձ գոտում ամենաերկարաձգված և մեծաքանակ կղզիների խումբն է և Զատկի կղզին, որը մարդկանց քարե առեղծվածային արձաններով հայտնի հրաբխային կղզի է Չիլիի ափերից բավական մեծ հեռավորության վրա:

Զատկի կղզում գտնվող այս հսկայական արձանների ծագումը և նշանակությունը մարդկության ամենամեծ գաղտնիքներից են

Խաղաղ օվկիանոսի հասարակածային գոտում է գտնվում Էկվադորին պատկանող և էնդեմիկ յուրահատուկ բնությամբ հայտնի Գալապագոսյան կղզիները, ուր այցելել է հանրահայտ բնագետ Չարլզ Դարվինը: Հարավային Ամերիկայի հյուսիսում հայտնի են Փոքր Անտիլյան կղզիները, որոնք արևելքից եզրավորում են Կարիբյան ծովը:

Հարավային Ամերիկայի ափերի մոտով են անցնում մի շարք օվկիանոսային հոսանքներ և նրանց ճյուղեր, որոնք մեծ ազդեցություն ունեն մայրցամաքի կլիմայի վրա: Դրանցից առավել հայտնի են Գվիանական ու Բրազիլական տաք հոսանքները և Պերուական ու Ֆոլկլենդյան սառը հոսանքները:

Հարավային Ամերիկայի օվկիանոսային հոսանքները մեծապես ազդում են մայրցամաքի կլիմայի վրա

Հարավային Ամերիկայի ափերը ողողող ծովերից և ծոցերից ամենախոշորը Կարիբյան ծովն է, որը Հարավային Ամերիկայի ափերը ողողող միակ ծովն է: Նրա ավազանին են պատկանում Վենեսուելայի և Մարակայբո ծովածոցերը: Վերջինիս ընվունված է անվանել լիճ: Կարիբյան ծովը նաև հայտնի է եղել իր ծովահեններով, ինչը դարձել է «Կարիբյան ծովի ծովահենները» ֆիլմի սցենարի հիմքը: Մայրցամաքի արևելյան ափերին հայտնի է Լա Պլատայի ծոցը՝ Լա Պլատա գետի գետաբերանում: Դրա ափերին են գտնվում Արգենտինայի մայրաքաղաք Բուենոս Այրեսը և Ուրուգվայի մայրաքաղաք Մոնտեվիդեոն:

Տեսարան Բուենոս Այրեսի նավահանգստային տարածքից, որը Լա Պլատա ծոցի սկզբնամասում է

Հարավային Ամերիկայի հատվածում Խաղաղ և Ատլանտյան օվկիանոսները միմյանց են կապված մի քանի նեղուցներով և ջրանցքով: Այսպես, Հարավային Ամերիկան Հյուսիսային Ամերիկայից բաժանվում է 20-րդ դարի սկզբում փորված Պանամայի ջրանցքով, որը Խաղաղ և Ատլանտյան օվկիանոսները միմյանց կապող ամենաբանուկ ջրային ուղին է: Սակայն մինչ այդ ջրանցքի հիմնումը, նավերը ստիպված էին շրջանցել Հարավային Ամերիկան դրա հարավում գտնվող Մագելանի նեղուցով, որը բաժանում է Հրո Երկիր կղզիները Հարավային Ամերիկայից և իր անունը ստացել է առաջինը այդ նեղուցով Ատլանտյան Օվկիանոսից Խաղաղ օվկիանոս անցում կատարած Ֆեռնան Մագելանի պատվին: Ավելի հարավ՝ Հրո Երկիր կղզիների և Անտարկտիկական թերակղզու միջև է գտնվում Դրեյկի նեղուցը, որը ամենալայնն է աշխարհում:

Հարավային Ամերիկա

Հարց

1․ Բնութագրե՛ք Հարավային Ամերիկայի աշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները։