Աշուն

Աշնան օրերն են հասել,
Իջել է ամպը սարին,
Եւ հրաժեշտ է ասել,
Կռունկը մեր աշխարհին:

Բարդին էլ չի սոսափում
Արագիլի թեւի տակ,
Դեղին թերթեր է թափում
Առվակի մեջ կապուտակ:

Կարմիր խարույկ է կարծես
Ծեր տանձենին անտառի,
Թվում է, թե մոտ վազես,
Ձեռք ու ոտքդ կվառի…

Քամին շատ էր թափառել,
Պարապ-սարապ թեւը կախ,
Բայց արդեն գործ է ճարել,
Տեսեք ինչքան է ուրախ:

Աշնան հրդեհն է գալարվում

Աշնան հրդեհն է գալարվում
Ձորալանջերն ի վար։
Ո՛չ մեռնելու ուժ է ճարում,
Ո՛չ փրկության հնար —
Ու դողում է հասակով մեկ
Մանկությունս վայրի,
Վախենում է՝ հրդեհի մեջ
Ցնցոտիներն այրի։

գալարվել-ոլորվել

Աշունը ձորն է մտնում

Աշունը ձորն է մտնում
Ձորերի միջով:

Մաշված, քաշված մի աշուն,
Վիթխարի մի ձոր…

Ճերմակ նախշեր է քաշում
Ցուրտը մի թևից,
Նայում են ու հառաչում
Աշնան ետևից:

Քո ջրերը հստակված,
Սարերը քո չոր,
Քո ամպերը նստակյաց,
Քարերը քոչվոր …

հստակված-թափանցիք դառնալ

նստակյաց-մշտաբնակ

քոչվոր-ոչ նստակյաց կյանք վարող, վաչկատուն

Պատմության իմաստը այն է, որ պետք է ավելի շատ ժամանակ անցքացնել տնեցիքի հետ, որովհետև կարող է մի օր էլ իրենք էլ չլինեն։ Պատմվածքը շատ լավն էր և միքիչ հուզիչ դրա պատճառովել հետաքրքիր էր կարդալ։ Ինձ հուզեց այն մասը, որտեղ տղան հասկանում է, որ նա կարցրել է մայրիկին, որովհետև իրենց տուն գցել էին ռումբ և իր մոտ մնացել է միայն այն ժամացույքը։ Ժամացույցի վրա կանգնել էր այն ժամը երբ տղան ամեն անգամ տուն էր ետ վեռադառնում և մայրիկը ամեն անգամ ասում էր իրեն, նա կրկին ուշ է ետ եկել տուն։ Իսկ երիտասարդի դեմքը պառավի դեմքին էր նման, որովհետև նա ամբողջ օր աշխատում էր։ Ես այս պատմվածքից հասկացա, որ ավելի լավ է ժամանակ ծախսեր ընտանիքիդ քան ուրիշ գործերին։

Что нового вы узнали на уроках по предыдущей теме? Чему научились?
Какие рассказы по пройденной теме вам запомнились, какие
понравились больше всего? Почему? Легко ли жить среди людей?
Говорят, что вести себя с другими людьми надо так, как вы бы хотели,
чтобы они вели себя с вами. Согласны ли вы с этими словами? Что
значит уметь идти друг другу навстречу?

С давних времён люди соревновались в силе, ловкости
(ճարպկության) и быстроте. Спорт не только укрепляет здоровье
человека, но и воспитывает характер.
Какие виды спорта вы знаете? Каким видом спорта вы
занимаетесь или хотели бы заниматься? Можете ли вы назвать себя
болельщиком? Какие соревнования являются самыми важными
для спортсменов?

На уроках по этой теме мы научимся

• рассказывать о различных видах спорта и известных спортсменах, о
  пользе спорта для физического развития человека и воспитания
  характера; об Олимпийских играх, любимых видах спорта; о том, как
  важно заниматься спортом и вести здоровый образ жизни.

узнаем , где состоялись первые Олимпийские игры;

• научимся рассказывать об армянских спортсменах, принимавших
  участие и побеждавших в этих соревнованиях;
• осознаем связь древних Олимпийских игр с современными Олимпийскими играми и видами спорта.

Прочитайте текст. Скажите, кто из армян впервые стал олимпийским
чемпионом.

ИСТОРИЯ ОЛИМПИЙСКИХ ИГР

Первые Олимпийские игры состоялись в 776 году до нашей эры в
городе Олимпия в Греции и были посвящены богу Зевсу. Сначала соревнования проводились только по бегу, но со временем к бегу добавили
борьбу, метание диска и копья, стрельбу из лу՛ка и многое другое. Игры
проводились один раз в четыре года. Во время соревнований греки
прекращали все военные действия. Запрещалось даже появляться в
Олимпии с оружием.
Первым олимпийским чемпионом стал Корэб из Элиды, который
победил в беге на дин стадий (192 метра).
Одним из самых прославленных спортсменов древности был борец
Милон. По легенде, он с детства ежедневно поднимал телёнка и носил его
на своих плечах. Прошло время, телёнок вырос в большого быка, но Милон
продолжал тренировки и стал легендарным силачом.
Он шесть раз подряд побеждал на Олимпийских играх, оставаясь
непобедимым более тридцати лет. Милон был настолько силён, что
однажды все другие атлеты, понимая, что у них нет шансов, отказались
бороться с ним, и Милону присудили победу без поединка. Олимпийский победитель въезжал в родной город на колесни՛це, въезжал не через обычные ворота, а через пролом в стене, который в тот же день заделывали, чтобы олимпийская победа вошла в город и никогда не покидала его. Армяне издавна принимали участие в Олимпийских играх. Мовсес Хоренаци рассказывает, что первым армянином, ставшим олимпийским чемпионом, был армянский царь Трдат III Аршакуни, который победил в соревнованиях по борьбе в двести восемьдесят первом году. В музее Олимпийских игр, который находится в городе Олимпия в Греции, сохранилась древняя мраморная доска с именами победителей Олимпийских игр. Среди этих имён есть имя и будущего царя Великой Армении Вараздата. В триста восемьдесят пятом году он стал чемпионом Олимпийских игр в соревнованиях по кула՛чному бою. В поединках не было ограничений по весу, не было раундов, соперники боролись без перерыва по четыре часа и больше, пока один из противников не упадёт . Для увеличения силы удара бойцы наматывали на кулаки ремни из грубой кожи. Бои проводили в августе после полу՛дня под паля՛щими лучами солнца. Если бой был равным, спортсмены должны были по очереди наносить друг другу удары. Победа Вараздата принесла ему славу сильнейшего бойца Римской империи.

лук — (здесь) աղեղ колесни՛ца — կառք кула՛чный бой — բռնցքամարտ
по՛лдень — կեսօր паля՛щий — о՛чень жа՛ркий, обжига՛ющий

Интересные факты из истории древних Олимпийских игр

1. Первая античная Олимпиада состоялась в 776 г. до нашей эры на равнинах Олимпии (Пелопоннес – полуостров на юге Греции).
2. Игры проводились в честь древнегреческих богов.
3. Хотя древние Олимпийские игры были связаны преимущественно с религией (в частности, с поклонением Зевсу), они также помогали налаживать отношения между различными городами Древней Греции.
4. К олимпийским победителям относились как к героям. Как только соревнование заканчивалось, чемпиону вручали пальмовую ветвь, и толпа забрасывала его цветами. К рукам триумфатора также привязывали красные ленточки. Официальная церемония награждения победителей проводилась по окончании Игр в храме Зевса. Венок из оливкового дерева (так называемый «котинос») использовался для венчания олимпийских победителей.
5. Согласно греческой мифологии, за организацию первых Олимпийских игр отвечал Геракл.
6. Античные Олимпийские игры начинались как однодневное мероприятие. К 5 веку до нашей эры Игры уже продолжались 5 дней.
7. В программу древних Олимпийских игр было включено несколько видов спорта: пятиборье (метание диска, бег, борьба, прыжки и бокс), панкратион (вид ранних боевых искусств, смесь борьбы и бокса), гонки на колесницах и толкание ядра.
8. На участие в Играх могли претендовать все свободные греки мужского пола. Женщинам не дозволялось участвовать в состязаниях, а замужним женщинам не разрешалось даже смотреть их. Первой нарушила это правило принцесса Киниска из Спарты. Она выиграла гонку на колесницах в 396 году до нашей эры. Однако лавровый венок был вручен владельцу лошадей (мужчине), а не спартанской спортсменке.
9. На проведение Олимпийских игр наложил вето император Феодосий в 393 г. нашей эры. Он считал их «языческим культом».
10. В состязаниях по прыжкам в длину (вероятно, без разбега) спортсмены держали в руках гири, называемые «медиас», которые помогали им стабилизировать тело. Они раскачивали их, чтобы увеличить импульс силы.

11. Олимпийские атлеты соревновались обнаженными.

Оказывается все древние греки, участвующие в олимпийских соревнованиях, соревновались абсолютно оголенными. Иногда они, правда, хитрили и втирали в кожу тела оливковое масло, чтобы можно было легче выскользнуть, в полном смысле слова, из рук противника. Само слово «гимнастика» переводится с древнегреческого языка как «голый, обнаженный».

12. Первым чемпионом олимпийских игр был повар.

Известно, что первым чемпионом олимпийских игр, которые состоялись в 776 году до н.э. стал молодой пекарь Корэб, сумевший первым прийти к финишу в беге на 190 метров. Интересно то, что соревнования по бегу на различные дистанции был единственным видом спортивных соревнований на Олимпиадах первые 13 игр.

13. Первыми медалями были оливковые ветви.

Чемпионы игр не всегда награждались медалями. Известно, что первые атлеты-чемпионы в качестве приза получали оливковую ветвь, венок или же оливковое масло в амфорах. Со временем призы, конечно же, видоизменились, но оливковая ветвь и до сих пор остается признаком победителя.

14. Единственный вид спорта – бег.

Как уже было сказано выше, бег был единственным видом спорта на первых 13-ти Олимпиадах. Известно, что на 18-й Олимпиаде к нему было добавлено пятиборье, состоящее и из бега, и из прыжков в длину, и из метания копья, диска, а также из борьбы. В 688 году до н.э. к традиционным состязаниям были добавлены кулачный бой, а также состязание на колесницах.

15. Панкратион.

Такое знакомое многим слово означает вид борьбы без правил. Хотя правила все же были – не кусаться и не выцарапывать глаза. В этом соревновании не было весовых категорий и раундов.

16. Олимпийские игры – часть других празднеств.

Главное спортивное соревнование в Греции носило название Панэллинские игры, состоящие из четырех частей: Олимпийские игры, Пифийские игры, Истмийские игры и Немейские игры.

17. Спортивные игры женщин.

Официально в Олимпийских играх, женщины не могли принимать участие, и поэтому для них проводились отдельные спортивные соревнования. Победительнице вручали оливковый венок, а также продукты, например мясо.

18.Чудо-механизм.

Найденное в 1901 году во время раскопок древнее механическое устройство, названное Антикиферским механизмом, является, по сути, сложнейшим механическим калькулятором, главное предназначение которого – предсказывать дату проведения следующих Олимпийских игр.

19. Бойкот Олимпийских игр христианами

Став в 390 г. н.э. христианами, римляне посчитали олимпийские соревнования языческими и запретили их. Однако спустя 15 веков в 1896 году Олимпийские игры возродили.

1. В каком городе проходили древние Олимпийские игры? Древние Олимпийские игры проходили в город Олимпии в Греции.
2. 2. Какому греческому богу они посвящались? Зевсу
3. 3. По каким видам спорта они проводились? Сначала соревнования проводились только по бегу, но со временем к бегу добавили
   борьбу, метание диска и копья, стрельбу из лу՛ка и многое другое.
4. 4.Почему Милон Кротонский стал самым прославленным победителем древних Олимпийских игр? По легенде, он с детства ежедневно поднимал телёнка и носил его
   на своих плечах. Прошло время, телёнок вырос в большого быка, но Милон
   продолжал тренировки и стал легендарным силачом.
5. 5. Как проявили себя армяне на этих играх? Армяне издавна принимали участие в Олимпийских играх. Мовсес Хоренаци рассказывает, что первым армянином, ставшим олимпийским чемпионом, был армянский царь Трдат III Аршакуни, который победил в соревнованиях по борьбе в двести восемьдесят первом году. В музее Олимпийских игр, который находится в городе Олимпия в Греции, сохранилась древняя мраморная доска с именами победителей Олимпийских игр. Среди этих имён есть имя и будущего царя Великой Армении Вараздата. В триста восемьдесят пятом году он стал чемпионом Олимпийских игр в соревнованиях по кула՛чному бою.
6. Названия некоторых видов спорта, которые пришли в русский
   язык из других языков, не изменяются по падежам, например:
   карате, регби, джиу-джитсу, кунг-фу, тхэквондо и другие.

1. Согласны ли вы с тем, что…
2. Олимпийские игры начали проводить в Древней Греции. да 2. Раньше в
   Олимпийских играх участвовали только греческие спортсмены. нет 3. Первым
   олимпийским чемпионом стал Трдат III. нет 4. Трдат III стал олимпийским
   чемпионом в соревнованиях по борьбе. да 5. Кулачные бои на древних
   Олимпийских играх были очень похожи на современные бои боксёров. нет

Продолжим изучение падежей.

1. Вместо точек впишите предлоги: по, с, в, около, среди

Самые сильные, ловкие и быстрые юноши Греции собирались в городе
Олимпия. 2. Они участвовали в соревнованиях по бегу, борьбе и стрельбе из
лука. 3. Трдат III победил в соревнованиях по борьбе в 281 году. 4. В музее
Олимпийских игр в Греции сохранилась древняя мраморная доска с именами
победителей. 5. Среди этих имён есть и имя будущего царя Великой Армении
Вараздата. 6. В 385-ом году он стал чемпионом Олимпийских игр в
соревнованиях по кулачному бою. 7. В поединках по кулачному бою не было
ограничений по весу.

2 .Составьте и запишите предложения .

Соревнования по бегу начали.

Դաս 1

Հնագույն մարդիկ բնության երևույթներին և ուժերին վերագրում էին գերբնական զորություն: Հավատում էին, որ դրանց կարող են սիրաշահել երկրպագությամբ ու զոհաբերություններով:

Կրոնական պատկերացումները տարբեր էին: Ոմանք հավատում էին, թե աշխարհում ամեն ինչ ոգի ունի, որն արժանի է պաշտամունքի: Մյուսները կարծում էին, թե տվյալ տոհմը կամ ցեղը ծագել է որևէ բույսից կամ կենդանուց:

Երկրագործական համայնքներում պաշտամունքի գլխավոր առարկան արարող Երկիրն էր, որի խորհրդանիշը Մեծ մայրն էր: Յուրաքանչյուր տոհմ և ցեղ ուներ իր սրբատեղին: Այնտեղ էին անցկացվում ծիսական արարողությունները: Ժամանակի ընթացքում սրբազան ծեսերը սկսեցին կատարել որոշակի մարդիկ: Նրանք նաև պահպանում և սերունդներին էին փոխանցում հին ասքերն ու առասպելները: Նրանցից հետագայում ձևավորվեց կրոնի սպասավորների հասարակական խումբը՝ քրմությունը:

Տոտեմապաշտություն —  Հավատ այն կենդանու, բույսի, բնության երևույթի հանդեպ (տոտեմ), որից, մարդկանց պատկերացմամբ, ծագում է տվյալ տոհմը: Տոհմը կրում էր իր տոտեﬕ անունը: Յուրաքանչյուր տոհմ ուներ իր սրբազան կենտրոնը: Այստեղ պահ պանվում էին տոհմական մասունքները, և կատարվում էին ծիսական արարողություններ:

Ոգեպաշտություն (անիﬕզմ) —  Հավատ որևէ մարﬓի ﬔջ ամփոփված կամ ինքնուրույն գործող գերբնական ոգիների նկատմամբ:

Ֆետիշապաշտություն — Հավատ անշունչ առարկաների`   ծառերի, ժայռերի, քարանձաﬖերի, պաշտամունքային տարբեր իրերի գերբնական հատկությունների նկատմամբ: Պաշտամունքի առարկա՝ ֆետիշ, կարող էին լինել, օրինակ՝  նիզակը, դաշույնը, որոնք մարդկանց համար ունեին կենսական նշանակություն:

Հմայապաշտություն —  Հավատ մարդկանց, կենդանիների, բույսերի, բնության երևույթների վրա ներգործելու մարդու ունակության նկատմամբ: Մարդը կարծում էր, թե որոշակի գործողությունների, բառերի, երգի, պարի և այլ ﬕջոցներով հնարավոր է անձրև բերել, քաﬕ բարձրացնել, ապահովել լավ բերք, ունենալ առատ որս և այլն: Նա հմայությամբ փորձում էր բուժել վերքերը և կանխել հիվանդությունները:

Առաջադրանք 1

«Մարդկանց կրոնական պատկերացումները»/կարդալ դասը, 5 նախադասությամբ գրել ամենատպավորիչ հատվածը, քո բառերով ներկայացնել/

Ֆետիշապաշտություն հավատ անշունչ առարկաների ծառերի, ժայռերի, քարանձաﬖերի, պաշտամունքային տարբեր իրերի: Հմայապաշտություն հավատ մարդկանց, կենդանիների, բույսերի, բնության երևույթների վրա ներգործելու մարդու ունակության նկատմամբ: Ոգեպաշտություն անիﬕզմ հավատ որևէ մարﬓի ﬔջ ամփոփված կամ ինքնուրույն գործող գերբնական ոգիների նկատմամբ: ոտեմապաշտություն հավատ այն կենդանու, բույսի, բնության երևույթի հանդեպ (տոտեմ), որից, մարդկանց պատկերացմամբ, ծագում է տվյալ տոհմը:

1․ Բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր․

խնդրագիրք- խնդիր+ա+գիրք

մեծամիտ-մեծ+ա+միտք

հանրային-հանր+ային

համակարգիչ-համ+ա+կարգ+իչ

գնդասեղ-գունդ+ասեղ

անդադար-ան+դադար

հնարամիտ-հնար+ժ+միտք

հանրահայտ-հանր+ա+հայտ

դեղձենի-դեղձ+ենի

2․ Կետերի փոխարեն գրի՛ր յա, իա կամ եա: Բառարանով ստուգի՛ր՝ ճի՞շտ ես գրել:

Միմյանց, քվյարկություն, որդյակ, յասաման, քիմիական, հեքիաթային, ոսկյա, հրեական, դաստիարակություն, սենյակ, կրիա, Անդրեաս, Եղիազարյան, կյանք:

3․ Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:

Շոշափեց ու տեսավ, որ խեղճ կենդանու ողը կոտրվել է: (ող, ոխ)

Ոխ սրտում որ մնա, թույն կդառնա, կքայքայի սիրտը: (ող, ոխ)

Երբ երեկոյան հետ թռան, տեսան, որ իրենց բունը գրավել է անծանոթ մի թռչուն: (բույն, բուն)

Մի քանի հոգի ձեռք ձեռքի էին տվել ու փորձում էին գրկել հինավուրց ծառի վիթխարի բյուն: (բույն, բուն)

Մոտակայքում ապրողներն այնքան են վարժվել Վիկտորյա շառաչին, որ դրան էլ ուշադրություն չեն դարձնում: (Վիկտորիա, Վիկտորյա)

Տնեցիներն այնքան են վարժվել Վիկտորյայի անտեղի լացուկոծին, որ դրան էլ ուշադրություն չեն դարձնում: (Վիկտորիա, Վիկտորյա)

4․ Նախադասությունները կետադրի՛ր․

Երկինքը կամաց-կամաց ամպեց, և սկսեց անձրևել:

Հայրը խոժոռվեց, ու տղան հասկացավ, որ պիտի լռի:

Բժիշկը բամբակ է ուզում, որ վերքը մաքրի:

Իսկական կրակ է, երեխա չէ:

Գետափին մի քար կա, որի վրա պառկում էր լողանալուց հետո:

Այդ մարդու սիրտը քար է, երբեք ոչ մեկին չի ներում։

5․ Բաց թողած տեղերում լրացրու Է կամ Ե:

մանրէսպան, միջօրե, լայնէկրան, երբևիցե, այժմեական, ամենաէական, աներկյուղ, առերևույթ, առէջ, բազկերակ, գետեզր, գոմեշ, դողէրոցք, ելևէջ, եղերերգ, երբևէ, ինչևիցե, մանրէ, հնէաբան, մանրէ, նախօրե, չէն, չէիր, որևէ, չէինք, ստորերկրյա: 

Հին Առաջավոր Ասիայի երկրներում գիտական իմացությունը սկիզբ առավ և զարգացավ մարդկանց առօրյա աշխատանքային գործունեության պահանջներին համապատասխան:

Գիտական իմացության առաջացման նախադրյալները

Մարդկանց անհրաժեշտ էր հաշվել հողատարածքի մակերեսը, ստացված նյութական բարիքները և այլն: Մետաղներ ձուլելիս, տարբեր համաձուլվածքներ ստանալիս հարկ էր իմանալ դրանց քիմիական հատկությունները: Աստղերի ու մոլորակների դիրքն ու շարժումն իմանալն անհրաժեշտ էր օրացույց կազմելիս:

Մարդիկ գիտակցում էին, որ հիվանդությունները հնարավոր չէ բուժել միայն գուշակների և հեքիմների օգնությամբ: Անհրաժեշտ էր մարդու մարմնի կառուցվածքի իմացություն: Գիր ստեղծելիս անհրաժեշտ էր իմանալ այս կամ այն լեզվի հնչյունական կառուցվածքը: Գրերի շնորհիվ սերունդների կուտակված փորձն ամփոփվում և պահպանվում էր: Այսպես աստիճանաբար առաջացան գիտության տարբեր բնագավառներին վերաբերող գիտելիքներ: Գիտությունը հին ժամանակներում ուներ գործնական նշանակություն: Գիտությամբ զբաղվում էին կրթված քրմերը: Հատկապես մեծ զարգացում ապրեցին բնական գիտությունները: Բնագիտական գիտելիքները մարդկանց անհրաժեշտ էին ամենօրյա կյանքում: Մարդիկ իրենց իմացությունը փոխանցում էին օժտված երեխաներին: Վերջիններս դպրոցներում ուսանում էին ժամանակի բոլոր հայտնի գիտելիքները:

Մաթեմատիկա

Եգիպտոս. ստեղծեցին հաշվելու տասնորդական համակարգը (10, 100, 1000 և այլն), կարողանում էին հաշվել եռանկյան, ուղղանկյան և շրջանի մակերեսը, գիտեին կոտորակը:

Հնդկաստան. հայտնագործեցին զրո թիվը և դրա նշանակությունը մաթեմատիկական հաշվարկներում: Ստեղծեցին այն թվանշանները, որոնք այսօր հայտնի են որպես արաբական թվեր: Դրանցից օգտվում ենք նաև մենք:

Քիմիա

Եգիպտոս. փարավոնների և ազնվականների մարմինը մումիավորելու ընթացքում ստանում էին այնպի սի քիմիական խառնուրդներ, որոնք պահպանում էին մարմինը քայքայումից: 

Չինաստան. ստացան վառոդը, որի շնորհիվ հետագայում ստեղծվեց հրանոթը:

Աստղագիտություն

Եգիպտոս. ստեղծեցին 12 ամիսներից և 365 օրից կազմված արևային օրացույց: Ամիսը բաղկացած էր 30 օրից, իսկ տարվա վերջին ամսին գումարում էին ևս 5 օր: Մոլորակները տարբերում էին աստղերից: Կազմեցին աստղային երկնքի քարտեզ:

Միջագետք. ստեղծեցին լուսնային օրացույց՝ կազմված 354 օրից: Կարողանում էին հաշվարկել երկնային լուսատուների շարժումները, Արեգակի և Լուսնի խավարումների ժամանակը:

Հնդկաստան. գիտեին, որ Երկիրը կլոր է և պտտվում է իր առանցքի շուրջը, իսկ Լուսինն իր լույսը ստանում է Արեգակից: Օրացույցը բաղկացած էր 12 ամիսներից, յուրաքանչ յուրը՝ 30 օր տևողությամբ:

Բժշկություն

Եգիպտոս. գիտեին մարդու ներքին օրգանների ճշգրիտ կառուցվածքը և դրանցից յուրաքանչյուրի նշանակությունը մարդու կյանքի համար: Հիվանդին զննելիս առաջին հերթին ստուգում էին նրա զարկերակը: Կատարում էին ներքին օրգանների վիրահատություններ: Կարողանում էին փչացած ատամի փոխարեն նորը տեղադրել: Գոյություն ունեին հիվանդանոցներ, որոնք կոչվում էին «կյանքի տուն»: Այդտեղ աշխատում էին արհեստավարժ բժիշկներ:

Հնդկաստան. կար արհեստավարժ բժիշկների խավ, որոնք հիվանդությունները բուժում էին խոտաբույսերի, քսուքների միջոցով և այլ եղանակներով: Նրանք կարողանում էին բուժել աչքի, սրտի, ստամոքսի, թոքերի և մաշկի հիվանդություններ:

Չինաստան. պարզեցին թեյի բուժիչ հատկությունները, և այն օգտագործում էին ամենատարբեր հիվանդություններ բուժելու նպատակով:

Գիտության այլ բնագավառներ

Հնդկաստան. ստեղծվեց հին հնդկերենի՝ սանսկրիտի քերականությունը:

Չինաստան. ստեղծեցին կողմնացույցը, թուղթը, մետաքսը, հրանոթը:

Հնագույն գիտնականները չկարողացան հաղթահարել կրոնական նախապաշարումները: Նրանց կարծիքով՝ Երկիրը և նրա վրա գտնվող ամեն ինչ ստեղծված էր աստվածների կողմից: Օրինակ՝ երկնային լուսատուների շարժումները կառավարում էին աստվածները: Կամ՝ որքան էլ բժիշկը ձգտի բուժել հիվանդին, ոչինչ չի ստացվի, եթե աստված չկամենա: Ստեղծված գիտական արժեքները դրեցին գիտության հետագա զարգացման հիմքերը: Այդ արժեքների մեծ մասն այսօր շարունակում է գոյատևել:

Առաջադրանք 2

>Սովորե՛լ դաս 2 «Գիտությունը հին Արևելքում»

>Ի՞նչ նոր բան սովորեցիր

Ես իմացա թե վոնց է ստեղծվել բժշկությունը։ Գիտությամբ զբաղվում էին կրթված քրմերը: Եգիպտոսեցիք ստեղծել են բժշկությունը, աստղագիտությունը, մաթեմատիկան և քիմիան։ Չինացիք ստեղծել են քիմյան, բժշկությունը և գիտության այլ բնագավառները։ Հնդիկները ստեղծել են մաթեմատիկան, աստղագիտությունը, բժշկություն և գիտության այլ բնագավառները։

 Լրացուցիչ աշխատանք՝

Համացանից դուրս գրի՛ր «Գորդյան հանգույց» պատմական թևավոր խոսքը և բացատրի՛ր արտահայտության իմաստը

Գորդյան հանգույց, գրական ակնարկություն։ Ըստ հին հունական ավանդության՝ փռյուգիական տոհմապետ Գորդիոսը Զևսի տաճարին է նվիրում իր կառքը։ Վերջինիս լուծը քեղիին էր կապված այնպիսի հնարամտությամբ, որ հնարավոր չէր հանգույցի ծայրերը գտնել ու արձակել։ Ում հաջողվեր, նա պետք է տիրեր Ասիային ։ Ալեքսանդր Մակեդոնացին, պարսկական արշավանքից առաջ, Գորդիոսի հանգույցը լուծեց թրի մի հարվածով։ Այստեղից էլ «Գորդյան հանգույց» արտահայտությունը՝ անլուծելի, կնճռոտ խնդիր իմաստով և «Գորդյան հանգույցի լուծում» արտահայտությունը, որ նշանակում է բարդ, խճճված իրադարձությունների ժամանակ կայացնել արագ ու խիզախ վճիռ։

Մեր շուրջը գտնվող մարմինները մեկուսացված չեն և շատ հաճախ ազդում են մեկը մյուսի վրա, ինչի շնորհիվ ձեռք են բերում արագություն կամ փոխում են այն:

Հաստատուն արագությամբ հավասարաչափ շարժում հազվադեպ է լինում: Հաճախ մարմինները շարժվում են անհավասարաչափ. շարժման ընթացքում նրանց արագությունը մեծանում կամ փոքրանում է:
Օրինակ սեղանի վրայով գլորվող գնդի բախումը սեղանի վրա դրված անշարժ գնդի հետ: Բախման հետևանքով երկու գնդերն էլ փոխում են իրենց արագությունները. շարժվող գնդի արագությունը փոքրանում է, իսկ անշարժ գունդը սկսում է շարժվել:

Դիտումներն ու փորձերը ցույց են տալիս.

1. Մարմնի արագությունը փոխվում է միայն այն դեպքում, երբ նրա վրա ազդում են այլ մարմիններ:

Օրինակ

Ֆուտբոլիստը ոտքի հարվածով կարող է շարժման մեջ դնել գնդակը, կանգնեցնել այն կամ փոխել գնդակի շարժման ուղղությունը:

2. Ոչ մի մարմին չի կարող միակողմանիորեն ազդել այլ մարմնի վրա առանց իր վրա կրելու նրա հակազդեցությունը:

Բոլոր մարմինները իրար վրա ազդում են փոխադարձաբար, այսինքն փոխազդում են:

Օրինակ

Երբ նկարում պատկերված տղաները, պարանը ձգելով, ազդում են իրար վրա, այդ դեպքում սկսում են շարժվել երկուսն էլ: 

Դիտարկենք երկու փորձ սայլակներով.

ա. Սայլակներից մեկին ամրացված է առաձգական թիթեղ, որը ճկված է և կապված թելով: Եթե այրենք թելը, թիթեղը կուղղվի, բայց սայլակը կմնա անշարժ:

բ. Առաջին սայլակի դիմաց դնենք երկրորդ սայլակը: Եթե այրենք թելը, երկու սայլակներն էլ կսկսեն շարժվել միմյանց հակառակ ուղղություններով:

Մարմինները կարող են փոխազդել ոչ միայն անմիջականորեն հպվելիս, այլև` որոշակի հեռավորության վրա:

Օրինակ

Երկիրը ձգում է ոչ միայն իր վրա գտնվող մարմիններին, այլ նաև այն մարմիններին, որոնք գտնվում են որոշակի բարձրության վրա: Մագնիսը ձգում է իրենից որոշ հեռավորության վրա գտնվող երկաթե մեխերը և այլն:

Ազդեցությունը քանակապես բնութագրելու համար օգտագործում են ուժ ֆիզիկական մեծությունը: 

Օրինակ

Երբ մենք հրում ենք սեղանի վրա գտնվող չորսուն, ասում ենք, որ մեր կողմից չորսուի վրա ուժ է ազդում:

Մենք մարմնի վրա կարող ենք ազդել տարբեր ուղղություններով, հետևաբար` ուժն ուղղություն ունի:        

Ուժը նշանակում են F (էֆ) տառով: Ինչպես ցանկացած ֆիզիկական մեծություն՝ ուժը նույնպես կարելի է չափել: Այդ պատճառով անհրաժեշտ է ընտրել չափման միավոր և չափողսարք:

Հարցեր

1.Ի՞նչ է փոխազդեցությունը, կարողանալ օրինակներ բերել:

Օրինակ սեղանի վրայով գլորվող գնդի բախումը սեղանի վրա դրված անշարժ գնդի հետ: Բախման հետևանքով երկու գնդերն էլ փոխում են իրենց արագությունները. շարժվող գնդի արագությունը փոքրանում է, իսկ անշարժ գունդը սկսում է շարժվել:

2.Ի՞նչ է ուժը, ի՞նչ տառով են այն նշանակում:

Երբ մենք հրում ենք սեղանի վրա գտնվող չորսուն, ասում ենք, որ մեր կողմից չորսուի վրա ուժ է ազդում: Ուժը նշանակում են F տառով:

3.Ե՞րբ են մարմինները փոխում իրենց շարժման արագությունը:

Մարմնի արագությունը փոխվում է միայն այն դեպքում, երբ նրա վրա ազդում են այլ մարմիններ: